Op 29 Februari 2020 begon voor de 9e keer de opleiding Elyseum tot ecologisch hovenier. Na elke opleidingsdag, elke twee weken, schrijf ik een kort verslag met gedachten, inzichten en praktische tips. Als je mee wil lezen kun je je aanmelden voor de mailing lijst. Het lijkt me leuk als anderen mee kunnen leren. 

Het begint bij de bodem

Grond vorming, of geomorfologie is een natuurlijk proces wat op enorm trage tijdschalen gebeurt. Mensen hebben een enorm versnellende invloed op dit proces, waardoor sommige grondtypes flink verminderd zijn of amper meer voorkomen. Als tuinier is het boeiend om tijdens het vormgeven ook te kijken naar bodemtypes om daarmee de soorten rijkdom in de tuin te vergroten, en zo soorten een kans te geven die nog maar weinig ruimte hebben in Nederland. 

Soorten volgen de bodem

Er is, zeker ook in Nederland, een grote verscheidenheid aan natuurlijk gevormde bodem types en structuren. Verschillende ijstijden hebben grotere stenen en sediment meegenomen en opgestuwd. Rivieren hebben kleinere deeltjes meegevoerd. De zee duwt kleideeltjes de kust op en de wind blaast klein zand heen en weer. Langzaam en opvolgend hebben deze processen geleid tot een variëteit aan grond types verdeeld over lagen, waarbij laag over laag is gekomen. 

Op verschillende grond-types doen andere planten het goed, en die trekken op hun beurt weer andere insecten en dieren aan. Ruwweg kun je zeggen dat de grond leidend is in biodiversiteit. Hoge variatie in grond types, leidt tot hoge biodiversiteit. Natuurlijk hebben ook insecten en dieren weer hun invloed op de groei, en de groei weer invloed op het bodem type, maar dat geld in mindere mate dan andersom.

Hoge productie leidt tot enkelzijdige grond

Menselijk ingrijpen heeft er in de regel voor gezorgd dat grondtypen meer op elkaar zijn gaan lijken. De mens is op zoek naar grond typen waar hoge productie gedraaid kan worden. Door bemesting en grond bewerking zijn er meer rijke gronden gevormd. Dat proces heeft geleid tot hoge product van goederen en rijkdom in voeding voor ons. Anderzijds heeft het ook geleid tot verarming van biodiversiteit en verdringing van aantallen planten en insecten soorten. 

Dat proces omdraaien is niet zo gemakkelijk. Een volledig natuurlijk verloop van grond typen duurt duizenden jaren, dus we zullen als een echte zen-boeddhist meerdere generaties geduld moeten hebben. Of toch maar onze technologische of planmatige hand in de strijd gooien. 

Effecten van bemesting terug draaien?

Het is  mogelijk de rijke bovenlaag van de grond af te plaggen of te schrapen en zo snel arme grond te vormen. Op die manier kun je binnen een jaar beplanting laten groeien op een arme grond. Op die manier wordt wel het grond leven helemaal verstoord, wat onder andere leid tot verstoorde afvoer van afvalstoffen, waardoor de planten het niet lang vol zullen houden. Ook worden grondlagen die over duizenden jaren gevormd zijn verstoord met onbekende effecten. 

Er is een betere methode om grond te verschralen om de effecten van bemesting tegen te gaan. Het is mogelijk oude akkers te laten begroeien met planten die veel Stikstof, Kalium of Fosfaten opnemen, en die planten dan regelmatig (2 keer per jaar) te maaien en af te voeren. Na een meting van de voedingsstoffen in de grond kan zo een plan gemaakt worden om de grond te verschralen. Dat kan alsnog tientallen jaren duren, of zo'n 50 jaar in sommige gevallen. Een beetje geduld moet je dus wel hebben als ecoloog... 

Maar deze kennis kun je ook toepassen

Dit effect van grond-typen op de begroeiing is ook een leuk gegeven voor de hovenier. In heemparken wordt gebruik gemaakt van artificieel gevormde grond types om veel verschillende planten een plek te kunnen geven. In elke tuin is het mogelijk om met hoogte verschillen te werken, en verschillende grond types te gebruiken, en zo ook natte en droge, voedselrijke en voedselarme gronden te maken. Op die manier kun je een gigantische soortenrijkdom bereiken en soorten uit verschillende biotopen bij elkaar laten komen op een relatief kleine ruimte. 

Als je rijkdom in je beperkte tuin oppervlak wil brengen is het zaak een rijkdom aan grond types te maken. Ga de hoogte in, gebruik zand-achtige gronden en meer klei-achtige gronden door elkaar. Gebruik humusrijke gronden en humumarme gronden door elkaar heen. Als we dan toch onze hand willen laten gelden, laten we het dan doen op manier waar zo veel mogelijk soorten planten en dieren ook baat bij hebben.